Κάρυστος: Θεϊκή ένωση

Ψαρολίμανα και ορεινά βοσκοτόπια. Γαλήνιοι κόλποι στον Ευβοϊκό και ανεμοδαρμένες ακτές στο Αιγαίο. Πυκνόφυτα φαράγγια και πλαγιές από πέτρα. Αντιθέσεις, γοητεία, αινίγματα. Ολα στη Νότια Εύβοια, όλα υπό το άγρυπνο βλέμμα της Οχης. Εκεί όπου επιτέλους έσμιξαν ο Δίας με την Ηρα...

Τέσσερις και τέσσερις οκτώ! Μέλη του Ιππικού Συλλόγου «Φίλ-ιπποι» στην παραλία της Καρύστου

Δεν είσαι ο Δίας, δεν είσαι η Ηρα αλλά έτσι νιώθεις. Σαν ολύμπιος θεός και σαν παιδί μαζί. Ετσι είναι, όταν κατακτάς μια κορυφή. Κι ετούτη εδώ καθόλου τυχαία δεν είναι. 1.399μ. υψόμετρο. Η Οχη, από τη λέξη οχεία που σημαίνει σμίξιμο, γιατί εδώ έσμιξαν οι θεοί των θεών. Το μεγάλο βουνό της Νότιας Εύβοιας, της Καρυστίας. Δίπλα στο Δρακόσπιτο κάθεσαι, το ωραιότερο όλων, κι ούτε που νιώθεις κούραση κι ας ανέβαινες επί 1,5 ώρα το απότομο μονοπάτι.

Στα πόδια σου απλώνεται ολόκληρη η Καρυστία, ολόκληρος κόσμος δηλαδή, μοιρασμένος σε Νότιο Ευβοϊκό και Αιγαίο, Στερεά και Κυκλάδες. Προς Βορρά οι ζωηρές κωμοπόλεις και κεφαλοχώρια- η Κάρυστος, το Μαρμάρι, τα Στύρα, ο Αλμυροπόταμος, κι η γεμάτη αντιθέσεις ενδοχώρα. Στα νότια οι αγριωποί κάβοι του Καφηρέα να ποντίζονται στη θάλασσα, η Τζια, η Γυάρος, η Ανδρος πιο πέρα.

Ο ήλιος μάχεται να φωτίσει κάποια από τα νησάκια των Πεταλιών

Το βλέπεις. Κι από δω πάνω κι από 'κεί κάτω. Αυτή είναι η Εύβοια της πέτρας. Του ανέμου. Των αιολικών πάρκων. Η Εύβοια των ποταμών που σχεδιάζουν κατά βούληση κάθε παραλία. Των μυστηριακών Δρακόσπιτων και των αρχαίων λατομείων. Των μύθων και των αινιγμάτων. Του πράσινου μάρμαρου, του σχιστόλιθου, της πλάκας Καρύστου.

Η Εύβοια η… «πρωτόγονη»; Ανόθευτη; Αγνή; Απλή. Μια απλότητα που… ακούγεται από μακριά. Εχει τον ήχο της ανεμογεννήτριας που σε αναταράσσει. Της αρβανίτικης διαλέκτου, της τράτας που ξανοίγεται στον Ευβοϊκό, του αυτοκινήτου που αγκομαχά στον χωματόδρομο. Του ανέμου που λυσσομανά, κάνοντας μαλλιά και σκέψεις κουβάρι.

Στο λιμάνι της Καρύστου, της πρωτεύουσας της Νότιας Εύβοιας

Εχει τη γεύση του πελαγίσιου ψαριού και της ιχθυοκαλλιέργιας. Του αγριοκάτσικου και της γίδας. Της γκόγκλιας και της κουρκουμπίνας που πλάθονται στο χέρι, λούζονται στο καυτό κατσικίσιο βούτυρο και την καμένη μυζήθρα, σκεπάζουν κόκορες και κατσίκια. Του φρέσκου τυριού που πέφτει σπάταλα μες στα τυροπιτάρια και στις πίτες αγκαλιά με αγριόχορτα και βοτάνια. Εχει τη μυρωδιά του σχίνου και της ρίγανης, των σπάνιων αριολούλουδων και του φασκόμηλου. Της αιωνόβιας αγριοκαστανιάς.

Μικρές συνωμοσίες στήνονται γύρω σου. Στα ομαλά παράλια του Ευβοϊκού με τα ρηχά νερά και στις ανεμοδαρμένες ακτές του Αιγαίου. Οι συνωμότες έρχονται και ξανάρχονται, αθόρυβα. Προπληρώνουν εισιτήρια διαρκείας με τα φέρι απ' τη Ραφήνα και την Αγ. Μαρίνα. Χτίζουν εξοχικά
στις ασφαλείς αγκαλιές με φόντο τα ηλιοβασιλέματα, στήνουν «τσαντίρια» μες στις ρεματιές να σωθούν απ' τις ανατολές, γλέντια αυθόρμητα σε αυλές κάτω από τα καλλωπιστικά ή σε καντίνες μέσα στην άμμο.

Να γιατί ονομάστηκε Ποτάμι η παραλία του Πλατανιστού

Σκάφη κι ιστιοπλοϊκά ζωγραφίζουν ακύμαντα νερά, δένουν σε κόλπους εντυπωσιακούς κι έχουν για σκιά σειρές από ομπρέλες. Οι «αιγαιοπελαγίτες» ρίχνουν στα βαθιά καγιάκ και φουσκωτά στρώματα, βρίσκουν σπηλιές και παραλίες «ιδιωτικές» κι έχουν για τέντα ολόκληρες ρεματιές. Αρκετά από αυτά υπάρχουν και στην υπόλοιπη Εύβοια, ναι. Η ανεμοδαρμένη αίσθηση όμως κι οι αντιθέσεις της, όχι.


Πόλη - νησί
Με καράβι έρχεσαι, με καράβι φεύγεις. Αν το θες. Απ' το Μαρμάρι. Θάλασσα βρίσκεις και ουζερί με ψάρια «ζωντανά» και περατζάδες κι ωραίες παραλίες. Χαλαρά περνά η ζωή στην Κάρυστο και το βλέπεις. Χταπόδια και μαρίδες μπαίνουν στα πιατάκια, το ούζο στα ποτήρια απ' το πρωί. Ενα ι-
διόμορφο νησί. Το βορειότερο των Κυκλάδων, όπως συχνά την αποκαλούν! Παραγάδια δολώνονται, δίχτυα ξεψαρίζονται, καλάμια στήνονται στην προβλήτα και το μεγάλο λιμάνι όλους
τους χωρά.

Και η περατζάδα το ίδιο. Υποδέχεται στα ηλιοβασιλέματα όλους τους περιπάτους, τις ποδηλατάδες, τα παιχνίδια. Πλάι στο Μπούρτζι, τον ενετικό προμαχώνα που προστατεύει σήμερα τον πολιτισμό με εκθέσεις και δρώμενα. Από κοντά και το μικρό αρχαιολογικό μουσείο, μάρτυρας μιας ιστορίας πανάρχαιας. Εντυπωσιακά αγάλματα κι επιγραφές από τις αόρατες πια στις εξοχές αρχαίες πόλεις. Εντυπωσιακές και οι εκδόσεις στην συστεγαζόμενη βιβλιοθήκη.

Κι έπειτα, μετά τις εσπερινές συμμαζώξεις με το γλυκό καρυστινό κρασί, ο καθένας τραβά τον δρόμο του, την απόλυτα τετραγωνισμένη πορεία του ανάμεσα σε μικρομάγαζα, νεοκλασικά και πολυκατοικίες, μέρος ενός άψογου ρυμοτομικού σχεδίου που εκπόνησε ο Μπίρμπαχ του Οθωνα.
Οχι και οι επισκέπτες. Αυτούς θα τους βρει η δύση στο Κοκκινόκαστρο κι ας μη βλέπουν τον ήλιο να βουτά στη Στερεά.

Το θαυμαστό κάστρο της Καρύστου, ένα από τα ελάχιστα της Εύβοιας, κρύβει μια ερωτική ιστορία μεταξύ ενός φτωχού ιππότη, του Λικάριου, και μιας Βενετσιάνας αρχοντοπούλας, της Φελίζας, κι η ώρα τούτη του πάει γάντι. Ο ρόλος του βέβαια ήταν αμυντικός από το 1030 όταν κτίστηκε από τους Βυζαντινούς. Φράγκοι, Ενετοί και Οθωμανοί έβαλαν κατόπιν τα λιθαράκια τους.

Και τα Νέα Στύρα «βλέπουν» ηλιοβασίλεμα

Γύρω του, στα πόδια της Οχης, είναι τα χωριά της Γούρνας. Στην Παλαιά Χώρα αναζητάς το περίφημο κτήμα Μοντοφώλι, αρχαιολογικός χώρος, οινοποιείο και ξενώνας μαζί. Στους Μύλους τους παλιούς μύλους και το μονοπάτι που ανεβαίνει στα αρχαία λατομεία, εκεί όπου εξορυσσόταν το περίφημο πράσινο μάρμαρο.

Μία ώρα περπάτημα από το τέλος του χωριού έως τους «Κυλίνδρους». Να ακολουθείς τα κόκκινα βέλη (της αφετηρίας είναι στον πυλώνα!), να σκαρφαλώνεις στις 5 κολώνες 12 μ. σαν μυρμήγκι, να κοιτάς τη θέα Καρύστου και κάστρου, να πνίγεις όλες τις απορίες λάξευσης και μεταφοράς τους στον ιδρώτα.

Ο Προφήτης Ηλίας στην κορυφή της Οχης. Συνέχεια του τοπίου κι αυτός

Στην Αγ. Τριάδα εξερευνείς το περίφημο σπήλαιο αν έχεις ειδοποιήσει, στη Μεκουνίδα τραβάς για Πετροκάναλο, να κατέβεις το περίφημο φαράγγι του Δημοσάρη. Στον δρόμο για τη Γραμπιά ανακαλύπτεις τις Καμάρες, το υδραγωγείο του Κάστρου. Κάθε χωριό με τα δικά του, όλα όμως μέσα στο πράσινο, με δροσερές γειτονιές, τρεχούμενα νερά, καρό τραπεζομάντιλα και λαδόκολλες, στρωμένα κάτω από τα πλατάνια και τις μουριές. Να πέφτει η νύχτα και να σε βρίσκει εδώ να κρυώνεις, να τρωγοπίνεις και πραγματικά να αναρωτιέσαι γιατί οι άνθρωποι νομίζουν ότι έχουν ανάγκη τα πολλά χιλιόμετρα για να νιώσουν διακοπές.


Πιο νότο δεν έχει
Βάζεις πλώρη για Νότο. Μακριά από τις πολύβουες, οργανωμένες παραλίες της πόλης οι πετσέτες στρώνονται στην άμμο κι η ραστώνη παίρνει τη σκυτάλη απ' τα θαλάσσια παιχνίδια. Δεν θα προλάβεις. Εξι χιλιόμετρα έξω από το Μετόχι θα στρίψεις αριστερά ανηφορίζοντας προς τη μυστηριακή Οχη. Στο τέλος του δρόμου, στον Καστανόλογγο, το περίφημο καστανόδασος του βουνού θα σε καταπιεί.

Καλό το πλάσιμο, μα όταν οι γκόγκλιες λουστούν με καυτό λάδι και μυζήθρα καταλαβαίνεις! Η κ. Σταματούλα Ρούση, στην Παναγία Αλμυροποτάμου

Παραμυθένιο, με κορμούς εκατοντάδων ετών, «σκαμμένους» εντυπωσιακά, να χωράς μέσα τους. Μια πράσινη αγκαλιά 600 στρεμ. πλάι στην ατέλειωτη βραχούρα της Οχης. Ακολουθείς τα σημάδια προς το καταφύγιο και πάνω, η κατάκτηση της κορυφής και του Δρακόσπιτου γίνεται αποθημένο. Κι η πορεία δέκα φορές πιο εντυπωσιακή απ' ό,τι φανταζόσουν είναι, να μη μετράει μόνο ο προορισμός.

Αγκομαχείς. Ζηλεύεις τα αγριοκάτσικα της Οχης με τα φαντασμαγορικά κέρατα, μα δεν το κάνεις θέμα. Μία, ίσως μιάμιση ώρα πορεία. Ποιες φωτογραφίες και ποια προετοιμασία… αν δεν το δεις να φυτρώνει μέσα στους βράχους, πλάι στην κορυφή, δεν πάει ο νους σου.

Ποιες θεωρίες και ποιες μελέτες, αυτό το πράγμα καταρρίπτει τα πάντα. Ναός της Ηρας ή του Ηρακλή; Αρχαία στάνη ή κατοικία σκλάβων; Σπίτι των δράκων, πάει και τελείωσε. Αυτό το αίνιγμα ας μη λυθεί ποτέ. Από κοντά και το εκκλησάκι του προφήτη Ηλία. Ενα με τον βράχο κι αυτό. Ενσωματωμένο στην πέτρινη θαρρείς από πάντα. Φαντάζεσαι πανηγύρι εδώ πάνω;

Το μόνο που φαντάζεσαι είναι η θάλασσα. Και μια σκιά. Στα πόδια σου οι… κυκλαδίτικες αμμουδιές του Καβομαντέλου. Στο νοτιότερο σημείο του η νησίδα Μαντηλού. Κι ο πέτρινος
φάρος από το 1925 να βοηθά το πέρασμα στον Καφηρέα. Αγιοι, Κάλαμος, Καστρί, Πλατύς Γυαλός, Λιβάδι… τι να σου κάνουν μια χούφτα θαλασσόδεντρα; Ας είναι. Μες στον ιδρώτα και
στη σκόνη φτάνεις στο Ποτάμι από τον παράκτιο χωματόδρομο (δεν σου 'κανε η άσφαλτος;).

Τσουρουφλίζεσαι στην καυτή άμμο, τρέχεις σαν το ποτάμι κι εσύ να βυθιστείς στα παγωμένα νερά. Δεκάδες συνωμότες γύρω σου στήνουν σκηνές στη ρεματιά. Η απίθανη σκιά των πλατάνων, το τα-
βερνάκι στην άμμο, το κολύμπι πλάι στις εκβολές του ποταμού... Το ρέμα του Πλατανιστού είναι που κατεβαίνει από το ομώνυμο χωριό. Ωραίο περπάτημα και τούτο. Μέσα στην οργιώδη βλάστηση και τις βάθρες.

Είναι να αναρωτιέσαι: Πιάνει ποτέ καιρός τον κόλπο του Αλμυροποτάμου; Αριστερά η Παναγία, δεξιά ο Αγιος Δημήτριος Αργυρού

Κυκλαδίτικο τοπίο να ακούς και να σου γυρίζει το μάτι. Ερχεται από το Πανοχώρι. Εκεί θα βρεις εύκολα τον καταρράκτη, τον παλιό μύλο, ένα πέτρινο γεφύρι... Ονειρο. Και το Αρτινό γεφύρι, του 1880, στο κάτω χωριό.

Λίγο έξω από τον Πλατανιστό, μια πινακίδα σε κατευθύνει προς το εκκλησάκι του Αγ. Κωνσταντίνου, έναν πέτρινο κύβο γεμάτο μπαλώματα από αρχαία μάρμαρα. Κάπου εδώ ήταν
η αρχαία Γεραιστός, προς το Καστρί πιθανόν.

Η Χρυσή Αμμος, η ωραιότερη παραλία του Μαρμαρίου

Εδώ όμως, στη θέση Ελληνικά, ήταν το αρχαίο φρούριο των Ανεμοπυλών, όπου τον Μεσαίωνα έκρυψαν τον έρωτά τους ο Λυκάριος κι η Φελιζά, που λέγαμε... Αυτοσχεδίασε στους χωματόδρομους των μαντριών, κοίτα καλά πίσω απ' τα βάτα και τα συρματοπλέγματα. Κυκλώπεια τείχη ξεπροβάλλουν. Πάτησες χώμα πάλι. Από εδώ ξεκινά άλλος κόσμος. Ο Καβοντόρος.


Πανελεύθερος στο Αιγαίο
Βαθιά νερά. Χοντρή άμμος. Ρέματα που μουσκεύουν την ακτή, δεν προλαβαίνουν να σμίξουν με το Αιγαίο, εξατμίζονται στην κάψα του καλοκαιριού. Σπηλιές και παραλίες κρυφές. Βράχια για ατέλειωτες βουτιές. Πολύχρωμοι συνοικισμοί φτιαγμένοι από αδιάβροχο πολυεστέρα. Στην ανατολική ακτή το μυαλό μουδιάζει.

Ετοιμη να φουρνίσει την πίτα της η κ. Σοφία Μούτσου, στον Αλμυροπόταμο

Από Νότο προς Βορρά: Καλλιανοί, Αγιος Δημήτριος, Γιαννίτσι, Φυλάγρα, Χάρακας, Λιμνιώνας, Αλμυρίκι. Η απόλαυση της απραξίας. Οταν ένα μακροβούτι στον θαυμαστό βυθό ισοδυναμεί με την απόλυτη ελευθερία. Να μη μετρά ο χρόνος. Να μουδιάζει κι αυτός.

Δεν είσαι μόνος, μα δεν πειράζει. Χίλιοι καλοί (ντυμένοι για τους ντόπιους, δηλαδή!) χωράνε. Τι άλλο θες; Ενα ταβερνάκι στην άμμο. Κι ένα χωριό στα κοντινά. Στην πλαγιά από πάνω, ας πούμε. Ισα για τα απαραίτητα. Να τα. Αγ. Δημήτριος, Παραδείσι και Μελισσώνας ψηλότερα, Πόθι και Γιαννίτσι, Στουπαίοι, Ρεούζι, Μεσοχώρια.

Ο Αφανής Ναύτης της Καρύστου

Στενοί δρόμοι, απότομες στροφές, άλογα που βαδίζουν δίπλα σου, νταμάρια με σκισμένες πλάκες, πρόβατα και κατσίκια που κλείνουν τη δίοδο, αμπέλια και περιβόλια με λεμονόδεντρα, δροσερές πλατείες και λευκά σπίτια, ταβερνάκια με εκλεκτά κρέατα και σωστές τηγανιτές πατάτες, παντοπωλεία και φούρνοι παλιάς κοπής. Χέρια που πλάθουν τυροπιτάρια, που ανακατεύουν ελληνικούς καφέδες, κάνουν το κρέας παστό, προτείνονται πάντα για χειραψία. Τόσο απλά, τόσο καλά.

Πιασαν' τα μελτέμια πάλι. Απάγκιο βρίσκεις μόνο στα δυτικά. Ελάχιστα χιλιόμετρα και μπαίνεις σε άλλο σύμπαν. Στους μεγάλους κόλπους του Ευβοϊκού, στα ονομαστά ψαρολίμανα, τα νερά ρηχαίνουν, ξαπλώστρες και ομπρέλες σε κακομαθαίνουν, μπαράκια, εστιατόρια και ξενοδοχεία σού τείνουν καρέκλα μπρος στο ηλιοβασίλεμα.

Πρώτο και καλύτερο το Μαρμάρι, παλιό στέκι. Εδώ δένει και το φέρι από τη Ραφήνα, άλλωστε. Μία ώρα πλεύση και βρίσκεσαι στην περατζάδα και τις παραλίες του (η Χρυσή Αμμος μένει αξέχαστη!) και τον μεγάλο κόλπο του απ' όπου στην αρχαιότητα εξάγετο το περίφημο πράσινο μάρμαρο της Καρύστου. Γι' αυτό και το όνομά του.

Μπροστά του, σκορπισμένοι στη θάλασσα, οι Πεταλιοί. Τα νησάκια της οικογένειας Εμπειρίκου με τις ωραίες παραλίες. Σκαφάτοι, ιστιοπλόοι και εκδρομικά διαγράφουν ολημερίς τον κόλπο προς τα εκεί...


Στον προϊστορικό Αλμυροπόταμο
Μαρμάρι - Πόρτο Λάφια - Νημποριό. Μια διαδρομή θαύμα. Θαύμα κι οι γαλήνιοι κόλποι. Εξοχικά δίπλα στο κύμα, παραθεριστικοί οικισμοί και ψαράδικοι στόλοι σ' όλη την ακτογραμμή. Μεγαλύτερος όλων στα Νέα Στύρα. Λιμάνι που υποδέχεται από την Αγ. Μαρίνα. Ψάρι κι αγνάντι. Ποδήλατο και κυνηγητό. Γλυκιά βαβούρα ελληνικού καλοκαιριού...

Οι Καμάρες και το Castello Roso. Υδραγωγείο και κάστρο Καρύστου, δηλαδή

Από πάνω του τα Ανω Στύρα. Το κεφαλοχώρι, με τα παλιά σπίτια. Ακόμη πιο πάνω, οι πινακίδες σε καθοδηγούν προς τα Δρακόσπιτα Πάλλη Λάκα. 15 λεπτά περπάτημα και το συγκρότημα των 3 αινιγματικών κτιρίων εμφανίζεται. Κάτσε τώρα εδώ κι αναρωτήσου. Δρύοπες τα έχτισαν ή δράκοι;

Πόσο αντέχεις να περπατήσεις; Μη λογαριάζεις! Το μονοπάτι συνεχίζει στο όρος Κλιόσι κι έπειτα από καμιά ώρα σε περνά από αρχαία λατομεία και σε φέρνει στην κορυφή. Θέα απρόσκοπτη - σκέφτεσαι καλύτερη θέση για κάστρο; Εδώ ήταν η αρχαία ακρόπολη των Στύρων. Εδώ έχτισαν κι οι Φράγκοι το κάστρο των Αρμένων. Εδώ σώζεται σήμερα η περίφημη Πύλη και τα τείχη.
Βλέπεις τους κόλπους στα πόδια σου; Εκεί ξανά!

Το Κοκκινόκαστρο εποπτεύει τον κόλπο της Καρύστου

Κι έτσι φτάνεις στον Αλμυροπόταμο, το δυσδιάκριτο σύνορο μεταξύ Νότιας και Κεντρικής Εύβοιας. Εδώ όπου τελειώνει η περιήγηση. 'Η… ξεκινά αν έρχεσαι οδικώς. Χάνεσαι στα δρομάκια του, ζητάς να σου δείξουν τα «πλυντήρια», τις γούρνες που έπλεναν οι παλιοί, το λαογραφικό. Να βρεις τον πολιτιστικό σύλλογο Πηγή να σου πει για τα παλιά και τα νέα.

Για τα παλαιοντολογικά ευρήματα στο Διπόταμο. Τα οστά μαμούθ, δεινοθηρίων, μαχαιρόδοντων που έζησαν εδώ πριν από 8 εκατ. χρόνια. Να δεις ό,τι προλαβαίνεις ώσπου να σε περιλάβουν οι κυράδες, να σου φτιάξουν πίτα με αγριόχορτα, να σε μπουκώσουν με γκόγκλιες, να σου σφυρίξει μια Αρβανίτισσα γιαγιά ένα «γιες μιρ, ουράτεν», την ευχή της δηλαδή να σου δίνει κι εσύ να χαμογελάς αμήχανα. Στον ασφαλή όρμο του θες να καταλήξεις, στην Παναγιά. Στο λιμάνι που το καλοκαίρι συνδέεται με την Αγ. Μαρίνα. Στις αμμουδιές του. Να ρίξεις τη δική σου άγκυρα πλάι στα καΐκια με θέα στο νησάκι της Καβαλιανής.

Μόνο οι νεράιδες λείπουν από το Πανοχώρι Πλατανιστού

Πόσους κόλπους και νησάκια μέτρησες στον Ευβοϊκό, είπαμε; Πόσες γλώσσες στεριάς να σβήνουν ομαλά στο νερό; Και πού να δεις τη νύχτα που τα φωτάκια ανάβουν... Οριοθετούν την ακτογραμμή, σχηματίζουν «πηγαδάκια» ψηλότερα σαν συμμαθήτριες την ώρα του διαλείμματος.

Τα κόκκινα αναβοσβήνουν στα ψηλά, ορίζουν κορυφογραμμές κι ανεμογεννήτριες κι άλλα κολυμπούν στον Ευβοϊκό σηματοδοτώντας καΐκια και ιχθυοκαλλιέργειες. Κι απέναντι η τρομερή λάμψη της Αττικής. Σαν ηφαίστειο και λάβα. Να βλέπεις το μακριά και να νιώθεις ακόμη πιο μακριά τελικά.

Κείμενο: Ολγα Χαραμή
Φωτογραφίες: Ηρακλής Μήλας

ΠΗΓΗ:thetravelbook.gr